مقاله در مورد اخلاق در قرآن

این تحقیق در مورد اخلاق در قرآن می باشد و  از جهات مختلف ، بیان اخلاق در قرآن را مورد بررسی قرار می دهد.

مقدمه
«و نفس و ما سویها فالهمها فجورها و تقویها قد افلح من زکیها و قد خاب من دسیها» (شمس:7 – 10)  اما دو سوال اصلى وجود دارد که آیه در مقام بیان آنها نیست. ممکن استبتوان از قراین یا به کمک آیات دیگر و یا وجوه عقلى، جواب آنها را به دست آورد:

اول این که وقتى دانستیم بین «فلاح» و «تزکیه» رابطهاى حقیقى و تکوینى وجود دارد این سوال مطرح مىشود که تزکیهاى که مورد تاکید قرآن کریم است و حتى پیغمبرانعلیهمالسلام و بخصوص پیغمبر اکرمصلى الله علیه وآله وسلم، براى آن مبعوث شدهاند («یزکیهم و یعلمهم الکتاب والحکمه»- آل عمران: 164 / جمعه: 2) چیست و مصداق آن کدام است؟ در بحث پیش، گفته شد که «زکات»، که مصدر مجرد تزکیه و حاصل عمل تزکیه است، با اصطلاح علمى «کمال» تطابق دارد و مصداق «کمال» با توجه به بیانات قرآن کریم، قرب خداى متعال است.

دوم آن که راه رسیدن به این «تزکیه» و «کمال» چیست؟ طهارت و رشد و کمالى که باید براى نفس پدید آید از چه راهى حاصل مىشود؟ براى پاسخ به این سوال، هم مىتوان از دلایل و تاملات عقلى استفاده کرد و هم از آیات شریفه و روایات کمک گرفت. براى خوددارى از تطویل بحث، از خود آیه با تحلیلهاى عقلى که مىتوان درباره آن انجام داد و برخى آیات دیگر استفاده مىشود:

کمال در تقرب به خدا
حقیقت کمال و زکاتى که باید حاصل شود چیزى است که به قرب و نزدیک شدن به خدا تعبیر مىشود و در واقع، مطلوب حقیقى و بالذات اوست و نزدیک شدن مطلوب بالتبع است. وقتى کسى مىخواهد به کسى یا چیزى نزدیک شود او را دوست مىدارد و به او علاقهمند است که مىخواهد به او نزدیک شود. به عبارت دیگر، نزدیک شدن صفتى است که مطلوبیتش ناشى از مطلوبیتخداست. پس آنچه اصالتا مطلوبیت و شرف ذاتى دارد خود ذات الهى است. هدف اصلى اوست: «و ان الى ربک المنتهى» (نجم: 42); هر سیرى به سوى او منتهى مىشود، «یا ایها الانسان انک کادح الى ربک کدحا فملاقیه» (انشقاق:6); اى انسان، تو به سوى پروردگارت بازگشت مىکنى و او را ملاقات مىنمایى. بنابراین، او به مرتبهاى مىرسد که مىگوییم قرب به خدا دارد و اگر او را به همان معنایى که مىتوانیم براى قرب بپذیریم به متعلقش نسبت دهیم باید بگوییم به خدا رسیده است.

وقتى دانستیم که هدف نهایى خداى متعال است و ما باید تلاش کنیم تا به او نزدیک شویم راه این تزکیه هر چه باشد، راهى به سوى اوست. ویژگى اصلى این راه آن است که مقصدش اوست. دانشمندانى که درباره ارزشها و کمالات انسان بحث کردهاند، مىگویند: چون انسان موجود ذوابعادى است مىتوان براى هر بعدى از وجود او، کمال خاصى در نظر گرفت و مقصد مشخصى معین کرد ولى از آنجا که انسان یک موجود است و در نهایت، یک هدف نیز باید داشته باشد، این راهها هر چه باشد، باید به یک هدف منتهى شود.

راهى که انسان باید بپیماید تا به مقام قرب الهى برسد چگونه راهى است؟ آیا مانند راهى است که بین دو منطقه وجود دارد و باید طى شود تا انسان به جایى برسد یا باید به آسمانها برود؟ چگونه انسان به خدا نزدیک مىشود؟ خداى متعال موجودى جسمانى نیست و مکان مادى ندارد که انسان بتواند با طى مراحل و مسافتهاى مادى به او نزدیک شود. پس مراد، قرب مکانى نیست. اگر چنین بود انسان مىتوانست نقطهاى را تعیین کند و بگوید که العیاذ بالله خدا آنجاستیا چون کعبه تشریفا بیتالله است مىتوانستیم بگوییم نزدیکى ما به آن تقرب الى الله است.

ولى منظور از قرب، قرب جسمانى نیست. این قرب به هر صورت که تصور شود، رابطهاى الهى بین روح انسان و بین خدا، بین دل و دلدار و مسیرى است که دل انسان باید طى کند تا به او نزدیک شود. در این صورت، حتى ممکن استبدن در مکه بوده ولى از خداى متعال بسیار دور باشد; مانند منافقان که با وجود حضور در مکه و مدینه، از خدا، پیغمبرصلى الله علیه وآله و اولیاى او دور بودند.

کسانى هم با وجود دورى از مکه و مدینه، بسیار به آن حضرت نزدیک بودند; مانند اویس قرنى که آنگونه که در روایات آمده است، در زمان پیغمبر اکرمصلى الله علیه وآله توفیق زیارت آن حضرت نصیبش نشد ولى پیامبرصلى الله علیه وآله نسبتبه دیدار او، اظهار علاقه مىکردند و بواقع، از بسیارى افراد دیگر، که در کنار رسول خداصلى الله علیه وآله بودند، به آن حضرت نزدیکتر بود; زیرا رابطه قلبى و روحى قوىاى با ایشان داشت.

مسیرى که ما باید طى کنیم و به خدا برسیم و راهى که باید بپیماییم راهى نیست که با پاى مادى طى شود. اگر هم احیانا باید قدمى برداشتبه دلیل آن است که این قدم برداشتن، تجسم یک سیر قلبى است. اگر زیارت یا هجرتى مطلوب باشد و سفر مادى و سیر روى زمین با بدن موجب قرب به خدا مىشود از آنروست که نماینده آن حرکت قلبى است; زیرا به این وسیله، اطاعتخدا بیشتر حاصل مىشود و دل به او نزدیکتر مىگردد. پس منظور از این سیر، حرکت قلب و حرکتروحبه سوىخداست.

فهرست مطالب
مقدمه
کمال در تقرب به خدا
راه تقرب به خدا
الف- توجه (عامل اثباتى)
ب- محبت (عامل اثباتى)
ج- نفى دلبستگى ها (عامل سلبى)
دنیاطلبان و آخرتطلبان
نیاز انسان به محبت خدا
راه تقویت محبت به خدا
عوامل موثر در تزکیه زکات (صدقه)
روزه شرط حصول تقوى
عبادت خدا