پاورپوینت درآمدی بر آشنایی با مبانی جغرافیای سیاسی نظامی ، با تاکید بر جهان اسلام

پاورپوینت حاضر به بررسی مبانی جغرافیای سیاسی-نظامی با تاکید بر جهان اسلام می پردازد. این پاورپوینت به تحلیل روابط متقابل میان سیاست، جغرافیا و قدرت نظامی پرداخته و مفاهیمی همچون موقعیت استراتژیک و نقش سرزمین های اسلامی را بررسی می کند.

جغرافیای سیاسی و جغرافیای نظامی

جغرافیای سیاسی و نظامی اگر چه از نظر محتوا کاملا با یکدیگر در ارتباط هستند و در مجموع یکدیگر را تکملیل می کنند ولی در هر صورت باید توجه داشت که این تا حدودی مستقل از یکدیگر بوده و هر یک مباحث خاص خود را مطرح می سازند.

در این درس ابتدا جغرافیای سیاسی و سپس جغرافیای نظامی به عنوان دو علم مستقل از یکدیگر مورد بررسی قرار می گیرند.

ماهیت و قلمرو جغرافیای سیاسی

جغرافیای سیاسی در واقع ، شاخه ای از جغرافیای انسانی به شمار می آید.
طبق آخرین تعریف، نقش ویژه جغرافیای سیاسی ، تحلیل فضایی) به معنی مکان) پدیده های سیاسی و شناسایی فرایندهای سیاسی است.

تعاریف مختلف جغرافیای سیاسی

جغرافی دانی به نام هارتشورنRichard Hartshorne) ) جغرافی دان آمریکایی ، در سال 1954 اولین تعریف منسجم از جغرافیای سیاسی را که اغلب جغرافی دانها آن را پذیرفتند، ارائه داد.

از نظر هارتشورن «جغرافیای سیاسی، تفاوتها و تشابهات سیاسی بین مناطق مختلف را بررسی می کند.»

جغرافی دان دیگری به نام «جکسون» کار اساسی جغرافیای سیاسی را بررسی پدید ه های سیاسی در جایگاه منطقه ای آنها تعریف کرد.
«آکادمی ملی علوم در کمیته ویژه جغرافیا» کار اساسی جغرافیای سیاسی را «بررسی کنش متقابل منطقه جغرافیایی و فرآیند سیاسی» معرفی کرد.

رابطه نظام های سیاسی و جغرافیا

می دانیم که همه نظامهای سیاسی بر سه پایه اصلی استوار هستند:
نیروهای اجتماعی : مردم جامعه به صورت فردی یا گروهی
فرآیند سیاسی : نهادها، موسسات و جریانهای مختلف سیاسی
فضای جغرافیایی مربوط به آن: محیطی که مردم و کلیه بازیگران عرصه سیاسی در آن زندگی می کنند یا قرار دارند.
بنابراین ، ارتباط نظام سیاسی با سرزمین و جغرافیا ، ارتباطی مستقیم و گسترده است .

نگاهی به تحولات جغرافیای سیاسی

ظهور جغرافیای سیاسی بصورت یک شاخه منسجم جغرافیای انسانی از پدید ه های قرن حاضر است
ولی این بدان معنا نیست که در گذشته فیلسوفان و نویسندگان بزرگ به تاثیرات متقابل سیاست در اشکال گوناگون و محیط فیزیکی توجهی نداشته اند .
هرودوت، افلاطون ، ارسطو، ابن خلدون ، منتسکیو و هگل از جمله متفکرانی هستند که به رابطه بین جغرافیا و سیاست توجه داشته اند.

ارسطو و جغرافیای سیاسی

ارسطو با ارائه طرح یک دولت ایده آل تاثیر گسترده ای بر برخی مفاهیم جغرافیای سیاسی بر جای گذاشت.
ارسطو معتقد بود که در یک دولت ایده آل ، نسبت بین جمعیت و وسعت قلمرو و کیفیت آنها بسیار مهم است .
وی برای پایتخت شدن یک شهر، شرایطی را لازم می دانست و درباره ترکیب ارتش و نیروی دریایی، چگونگی مرزها و سایر عوامل مباحث مهمی را مطرح کرده است
این متفکر یونانی در تمام این بحث ها به ماهیت محیط فیزیکی بویژه آب و هوا به عنوان یک عامل تعیین کننده در سیاست توجه دارد.

استرابو

سه قرن بعد از ارسطو، یکی دیگر از جغرافی دانهای یونانی- رومی به نام استرابو ، کتابی در هفده جلد نوشت که در واقع توصیفی از جهان شناخته شده آن روز بود.
در قرون وسطی، علم و دانشوری در اروپا تحت الشعاع مذهب قرار گرفت در حالی که در جهان اسلام جغرافیا در بین تاجران ، مورخان، جهانگردان و فیلسوفان مسلمان رواج زیادی پیدا کرد .