بررسی آموزش جرات ورزی بر پرخاشگری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان

چکیده
هدف از این پژوهش بررسی رابطه آموزش جرات ورزی در پرخاشگری دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان در سال 1392 است. جامعه آماری در این پژوهش دانش آموزان پایه پنجم ابتدایی شهرستان کاشان می باشد. و نمونه آماری در این پژوهش 60 نفر است که به تصادف انتخاب شد. روش این پژوهش از نوع همبستگی و توصیفی استنباطی می باشد . به منظور گردآوری داده ها در این پژوهش از روش کتابخانه ای، میدانی و پرسشنامه استفاده شده است. ابزار اندازه گیری در این پژوهش دو پرسشنامه استاندارد پرخاشگری باس و پری و همچنین پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی است. پرسشنامه استاندارد باس و پری، که شامل 29 عبارت و چهار زیر مقیاس است و دارای اعتبار و روایی قابل قبولی است.و ضریب آلفای کرونباخ در این پرسشنامه 0.92می باشد. که نشان می دهد از پایایی بالایی برخوردار است. پرسشنامه دوم، پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی با 22 گویه است. که پایایی آن به روش آلفای کرونباخ 0.88 محاسبه شده است و بنابر تحقیقات محققین این پرسشنامه نیز از اعتبار بالایی برخوردار است. تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش، توسط نرم افزار آماری SPSS و با استفاده ازآمار توصیفی و استنباطی انجام شده است. نتایج آماری نشان داد که در متغیر جرات ورزی و زیر مقیاسهای پرخاشگری بدنی، پرخاشگری کلامی، خشم و خصومت در نمونه انتخابی رابطه ای برداشت نمیشود. اما در برخی از تحقیقاتی که در گذشته در این زمینه انجام شده است بین دو متغیر جرات ورزی و پرخاشگری، رابطه معنی داری بدست آمده است.

کلیدواژه:
جرات ورزی، پرخاشگری، پرخاشگری بدنی، پرخاشگری کلامی، خصومت، خشم.

فصل اول:
کلیات پژوهش
مقدمه
ذات زندگی اجتماعی ، زیستن در کنار دیگران و معاشرت با مردم است .آنچه زندگی آدمی را شکل می دهد روابط میان انسانها است ؛ روابط میان من وشما با آنها که می شناسیم یا نمی شناسیم . از اعضای یک خانواده کوچک بگیرید تا اعضای جامعه جهانی.(محمدی،1377)
در روابط بین فرد ، نوعی داد وستد روانی مستمر شکل می گیرد. ابراز وجود کردن یا جرات مندی یکی از خصیصه های مهم برای هر انسانی باشخصیت سالم است .لازم نیست و نباید نوبت دیگران را غصب کنید ولی قطعاً لازم است از نوبت خود دفاع کنید.جرات ورزی، یعنی دفاع از حقوق خود و بیان افکار و احساسات خویش که به شیوه مستقیم، صادقانه و مناسب انجام شود. افراد جرات¬ورز برای خود و دیگران احترام قائل هستند. آنان منفعل نیستند و ضمن این که به خواسته ها و نیازهای دیگران احترام می­گذارند، اجازه نمی دهند دیگران از آنها سوء استفاده کنند و به شیوه قاهرانه با آنان ارتباط برقرار کنند.(علی اکبری،1391) جرات ورزی و پرخاشگری از یکدیگر متمایزند. پرخاشگر بودن به معنی دفاع از حقوق خود به شیوه ای خصمانه است که فرد سعی می کند نیازها و خواسته های خود را از طریق غالب شدن، توهین و تحقیر دیگران برآورده کند که در این میان برای حقوق و خواسته دیگران اهمّیّتی قائل نیست. جرات ورزی یکی از مهم ترین مهارت های زندگی است که به افزایش اعتماد به نفس خودمان و جلب احترام دیگران منجر می شود.(کرباسی،1389)
خیلی از آدم ها در رویارویی با مشکلات زندگی ناتوان اند و در مقابل، عده دیگری می توانند از این مشکلات به آسانی عبور کنند و به کسانی تبدیل شوند که ما به آن ها می گوییم آدم های موفق.
روان شناسان با بررسی زندگی همین آدم ها به فرایندهای مشابهی دست پیدا کردند تحت عنوان «راهبردهای مقابله ای» و مشاهده کردند که این راهبردها یک ویژگی مهم دارند:
می شود آن ها را آموزش داد. پس از این کشف، روان شناسان در کارگاه های عمومی، مراکز مشاوره و روان درمانی، مدارس و حتی ادارات دولتی آموزش هایی را رواج دادند که نام های متفاوتی داشت: مهارت های مقابله ای، مهارت های انطباقی و یا مهارت های مقابله با تغییرات زندگی؛ که این آخری توی ایران خلاصه شده و تبدیل شده است به «مهارت های زندگی».(صادقی،1391)

بیان مسئله
یکی از جذاب ترین و کاراترین مهارت های مقابله ای، جرات ورزی است. جرات ورزی ترجمه کلمه انگلیسی آسرتیونز است. متاسفانه این کلمه در زبان فارسی و در کتاب های مختلف، به شکل های مختلفی آمده است: جرات ورزی، جرات مندی، ابراز وجود، قاطعیت و… بعضی ها هم خودشان را راحت کرده اند و گفته اند: «مهارت نه گفتن». به نظر می رسد جرات ورزی، بهتر ابعاد این مهارت را منتقل می کند.(محمدی،1377)
جرات ورزی توانایی ابراز خود و احقاق حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران است. عمل به شیوه جرات ورزانه به شما اجازه می دهد تا اعتماد به نفس را در خود حس کنید و موجب برانگیختن حس احترام دوستان و آشنایان شوید.(محمدی،1377)
جرات مندی امکان دستیابی به روابط صادقانه را افزایش می دهد و به شما کمک می کند تا درباره خودتان احساس بهتری داشته باشید و بر موقعیت های روزمره، تسلط بیشتری پیدا کنید. جرات ورزی رابطه تنگاتنگی دارد با حقوقی که ما به عنوان یک فرد برای خودمان در نظر می گیریم. فرد جرات ورز درباره خودش به حقوق زیر باور دارد:
من حق دارم زندگی خودم را خودم هدایت کنم، هدف ها و آرزوهایم را خودم مشخص و آن ها را اولویت بندی کنم.(رضائی،1390)
من حق دارم که ارزش ها، باورها و عواطف خاص خودم را داشته باشم و حق دارم به خاطر این ارزش ها، باورها و عواطف به خودم احترام بگذارم. در مهارت جرات ورزی هدف، تغییر در خود فرد است نه تغییر در دیگران تا بتواند نیازها، احساسات و افکار خود را ابراز کرده و از آسیب های احتمالی در امان بماند. بدین معنا که گاه ممکن است فرد علیرغم استفاده از رفتارهای جراتمندانه به خواسته خود نرسد، ولی از این که جواب منفی داده شود، ناامید نشه و درخواست جراتمندانه خود را از شخص دیگری می نماید تا به حل مشکل دست یابد.
آموزش جرات ورزی به فرد کمک میکند تا مناعت طبع خود را افزایش دهد و در نتیجه به کاهش پرخاشگری بینجامد. جرات ورزی، توانایی ابراز خود و احقاق حقوق خود بدون تجاوز به حقوق دیگران است. افراد جرات ورز بدون این که پرخاشگری کنند و یا از راه های غیرمستقیم ابراز هیجان ها استفاده کنند به حقوق خودشان دست می یابند. (رضائی،1390)
آن ها افکار و احساسات خودشان را خود انگیخته و صریح بیان می کنند. این آدم ها در عین حال افرادی مورداعتماد، پذیرا و شنونده نیز هستند. آن ها اگر با شما مخالف باشند بدون این که بی احترامی کنند نظرشان را می گویند.(کرباسی،1389)
لانگ و جاکوبسکی (1976) مهارت جرات ورزی را شامل «گرفتن حق خود و ابراز افکار، احساسات و اعتقادات خویش به نحوی مناسب، مستقیم و صادقانه» می دانند؛ به گونه ای که حقوق دیگران پایمال نشود. شیوه ای که در برقراری ارتباط با دیگران اتخاذ می شود، عامل مهمی در تعامل اجتماعی است. ارتباطات ضعیف می تواند به روابط ناسالم منجر شود و فشار روانی را افزایش دهد. یکی از عوامل مهم ارتباطات بین فردی، استفاده صحیح از مهارت جرات ورزی است. جرات ورزی ضعیف، هم برای خود فرد و هم برای دیگران مشکلات متعدد به وجود می آورد. بنابراین آموزش جرات ورزی یک شیوه مداخله ساخت یافته است که از آن برای بهبود اثربخشی روابط اجتماعی استفاده می شود. از این روش برای درمان اختلالات اضطرابی و ترس های مرضی کودکان، نوجوانان و بزرگسالان نیز بهره گرفته می شود. فردی که با جرات است، می تواند ارتباط نزدیک با دیگران برقرار کند، خودش را از سوء استفاده دیگران دور نگه درد و دامنه وسیعی از نیازها و افکار مثبت و منفی را ابراز کند؛ بدون آنکه احساس گناه و اضطراب کند یا به حقوق دیگران لطمه وارد کند (آقایی، 1388: 37 و 36). هدف برنامه ها و آموزش های جرات ورزی به شکل سنتی آن، کمک به مردم برای درک مفاهیم نظری قاطعیت و به کارگیری مهارت های مربوط به آن است. افراد با کسب آگاهی از انواع مختلف رفتار، یاد می گیرند که در انتخاب رفتارشان احساس مسئولیت کنند. این به معنای آن است که اگر به طور مثال، فرد در موقعیتی ویژه غیر قاطعانه یا پرخاشگرانه رفتار کند، این رفتار او آگاهانه باشد و مسئولیت انتخابش را پذیرفته باشد (انی تاون، 1386: 18). در آموزش جرات ورزی به فرد آموخته می شود که به چه شکل رفتاری مبتنی بر جرات و جسارت از خود نشان دهد. فرد با تلاشش برای کشف و تعریف مشکل، پیگیری هدف های مورد نظر (همواره با رفتار توام با جرات)، تکرار نقش گذاری، واژگونه سازی نقش و ارائه تدریجی و متوالی رفتارهای مطلوب، شیوه های مناسب مبتنی بر جرات ورزی را برای بیان خواسته های خود می آموزد. رفتار جرات ورزانه با خودپنداره مثبت، عزت نفس، تسلط، خودبسندگی و اعتماد به نفس، هم گرایی و همبستگی دارد و رفتارهای غیر جرات ورزانه بازدارنده و اجتنابی هستند و همبستگی بالایی با ترس ها، هراس ها، اضطراب های اجتماعی و انواع پرخاشگری های درونی دارد. در مورد به کارگیری آموزش جرات ورزی به عنوان یک روش درمانی، تحقیقات متعددی انجام شده است(کرباسی،1389).

در این پژوهش ضمن بررسی مفاهیم جرات ورزی به تاثیر آن بر روی پرخاشگری دانش¬آموزان پرداخته میشود چون آموزش جرات ورزی تاثیر زیادی در کاهش پرخاشگری دارد زیرا: آموزش جرات ورزی نقش موثری در کنترل تکانه های خشم و رفتار پرخاشگرانه دارد (نویدی، 1387: 401). برخی مطالعات نیز حاکی از آن است که مهارت جرات ورزی می تواند فوبیا را به تدریج از بین ببرد (شیخ زاده، 1387: 111). نتایج یک پژوهش دیگر (1385) نیز نشان می دهد که آموزش جرات ورزی مبتنی بر گروه درمانی باعث کاهش پرخاشگری می شود(عاشوری و همکاران، 1387: 392-390). همچنین برخی مطالعات نشان می دهد که نبود مهارت جرات ورزی در نوجوانان سبب بروز پرخاشگری در روابط میان فردی آنها می شود. بنابراین از آنجایی که این مهارت آموختنی است، می توان آن را پس از فراگیری در روابط میان فردی به کار برد(شیخ زاده، 1387: 111).

 

فهرست مطالب
فصل اول: کلیات پژوهش 1
مقدمه 2
بیان مسئله 3
اهمیت و ضرورت پژوهش 5
اهداف پژوهش 7
هدف کلی 7
هدف جزئی 7
فرضیه های پژوهش 7
فرضیه اصلی: 7
فرضیه های فرعی پژوهش: 7
سوالات تحقیق 8
سوال اصلی 8
سوال فرعی 8
متغیرهای پژوهش 8
تعریف عملیاتی 9
تعریف عملیاتی متغیر جرات ورزی: 9
تعریف عملیاتی متغیر پرخاشگری: 9
اعتبار و روایی پرسشنامه پرخاشگری باس و پری 10
اعتبار و روایی پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی 10
تعریف واژه ها و اصطلاحات کلیدی 10
فصل دوم: ادبیات پژوهش 12
مقدمه 13
تعریف جرات ورزی 13
انواع رفتار جرات مندانه 19
هدف های جرات ورزی 19
مزایای رفتار جراتمندانه 19
پیامدهای منفی نداشتن جرات 20
عوامل دوری از رفتار جراتمندانه 20
فرهنگ گفتاری در رفتار جراتمندانه 23
آموزش مهارت جرات ورزی و «نه گفتن» در مقابل خواسته های نابجای دیگران 23
سه مهارت مفید در تقویت جرات ورزی 25
نکات پایانی 26
یادگیری مهارت اهمیت دادن به خود 26
الگوهای پرخاشگری 31
راه های تقویت ارتباط جرات مند انه 36
مفهوم پرخاشگری : 40
ویژگیهای افراد پرخاشگر. 42
تاثیر مشکلات خانوادگی اجتماعی براختلال پر خاشگری 51
کنترل پرخاشگری : 52
تاثیر آموزش جرات ورزی بر پرخاشگری 53
رفتارهایی که در کاهش پرخاشگری موثر هستند: 56
جرات ورزی و پرخاشگری 57
تحقیقات انجام شده در داخل و خارج 62
تحقیقات انجام شده در داخل 62
تحقیقات انجام شده در خارج 62
فصل سوم: روش پژوهش 64
مقدمه 65
روش پژوهش 65
جامعه آماری 65
حجم نمونه و نمونه گیری 65
نحوه گردآوری داده ها 66
ابزار اندازه گیری پژوهش 66
اعتبار و روایی پرسشنامه پرخاشگری باس و پری: 66
معرفی پرسشنامه 66
کلید نمره گذاری: 67
اعتبار و روایی: 67
اعتبار و روایی پرسشنامه جرات ورزی گمبریل و ریچی 67
معرفی پرسشنامه 67
کلید نمره گذاری 68
اعتبار و روایی 68
تجزیه و تحلیل داده های پژوهش 68
فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده ها 69
مقدمه 70
تحلیل توصیفی 71
تحلیل استنباطی 76
فصل پنجم: بحث و نتیجه گیری 81
مقدمه 82
نتیجه یافته ها 82
بررسی فرضیات پژوهش: 82
بحث و نتیجه گیری 83
پیشنهادات پژوهش 83
پیشنهاد به محققان بعدی 84
پیشنهادات کاربردی 84
پیشنهادات پژوهشی 84
محدودیت های پژوهش 85
منابع و مآخذ 86
ضــمائــــم 88
آزمون جرات ورزی 89
پرسشنامه پرخاشگری باس و پری 90