مقاله بهره گیرى از ابعاد سیاسى حج

بخشی از متن مقاله
حج در اسلام، ذخیره‏اى ارزشمند، بلند پایه و جاوید و چشمه‏اى همیشه جوشان با جویبارهاى گوارا، زلال و یک مکتب سازنده و بالنده است و همواره تشنگان را به سوى خود مى‏طلبد تا به آنها حیات و نشاط ببخشد.
با کمال تاسف، بیشتر حاجیان، از حج تنها به پوسته‏اى از آن قناعت کرده و مغز آن را به دور افکنده‏اند، و یا این که حج را وسیله تفریح و سیر و سیاحت و یا تظاهر و تهیه وسائل مادى و شخصى خود قرار داده‏اند، و هرگز به روح آن توجه نمى‏کنند. روشن است که چنین حجى، حج ابراهیمى و حج محمدى(ص) نخواهد بود.
حج، تنها یک عبادت محض و خودسازى بدون توجه به اجتماع نیست؛ بلکه حج:
در عین آن که خودسازى است، وسیله جامعه سازى است.
و در عین آن که موجب ارتقاء فضائل اخلاقى است، وسیله‏اى براى سامان بخشیدن سیاست اسلامى است.
و در عین آن که گناه زدائى است، وسیله‏اى براى امام شناسى، و حرکت در مسیر جهت گیرى امام بر حق است.
با کمال تاسف، بیشتر حاجیان، از حج تنها به پوسته‏اى از آن قناعت کرده و مغز آن را به دور افکنده‏اند، و یا این که حج را وسیله تفریح و سیر و سیاحت و یا تظاهر و تهیه وسائل مادى و شخصى خود قرار داده‏اند، و هرگز به روح آن توجه نمى‏کنند. روشن است که چنین حجى، حج ابراهیمى و حج محمدى(ص) نخواهد بود.
حج در اسلام در عین این که پاکترین و عمیق ترین عبادت براى تطهیر و شستشوى روح و روان از هر گونه آلودگى است، موثرترین وسیله براى تبیین و پیشبرد اهداف سیاسى است، و اصولاً نمى‏توان حج را از دو خصیصه «عبادت» و «سیاست» جدا کرد، که این دو تار و پود حج را تشکیل مى‏دهند، چرا که روح عبادت، توجه به خدا است، و روح سیاست توجه به خلق خدا، و این دو در مراسم حج آنچنان به هم آمیخته‏اند که جدا کردن هر یک، مساوى با نابودى اصل حج است، به عبارت روشن تر امور سیاسى در سطح عالى و کامل، آنچنان در یکایک دستورهاى حج، جریان دارد، که خون در پیکر انسان جارى و سارى است، و آنان که منهاى توجه به جنبه‏هاى سیاسى حج، به انجام مراسم حج مى‏پردازند، و تنها به پوسته‏اى از ظواهر عبادى حج قناعت مى‏کنند، قطعاً بدانند که حج را از محتوایش خارج کرده، و هیچ گونه بهره صحیح از آن نخواهند برد، براى دریافت این مطلب به روایت زیر توجه کنید:
امام باقر علیه السلام همراه یکى از روشن دلان به نام ابوبصیر، در مراسم حج شرکت نمود، ابوبصیر، ناله و فریاد و صداى گریه بسیار شنیده گفت: «ما اَکْثَرَ الْحَجیجُ وَ اَعْظَمَ الضَّجِیجُ»؛ «چقدر حاجى زیاد است، و گریه مردم، عظیم و گسترده مى‏باشد.»
عصر امام باقر علیه السلام بود، طاغوتیان بنى امیه بر سراسر نقاط اسلامى حکومت مى‏کردند، اکثر مردم دنباله رو آنها بودند، و از اسلام جز پوستى دیده نمى‏شد، حج آنها نیز همان حج طاغوتى بود، در ظاهر طواف کعبه مى‏کردند و فریاد لبیک لبیک، سر مى‏دادند، ولى امام حق را نمى‏شناختند، و یا اگر شناخته بودند، به جاى پیروى از او، به دنبال طاغوت عصر، حرکت مى‏نمودند.
امام باقر علیه السلام همراه یکى از روشن دلان به نام ابو بصیر، در مراسم حج شرکت نمود، ابوبصیر، ناله و فریاد و صداى گریه بسیار شنیده گفت: «ما اَکْثَرَ الْحَجیجُ وَ اَعْظَمَ الضَّجِیجُ»؛ «چقدر حاجى زیاد است، و گریه مردم، عظیم و گسترده مى‏باشد.»
امام باقر علیه السلام (که به روح حج توجه داشت و هرگز فریب ظاهر را نمى‏خورد، و حج ابوجهلى را از حج ابراهیمى، کاملاً تشخیص مى‏داد)، به ابوبصیر فرمود: «بَلْ ما اَکْثَرَ الضَّجِیجُ وَ اَقَلَّ الْحَجیِجُ»؛ «بلکه گریه کننده بسیار است، اما حاجى اندک …»(۱)

---

پاورقى‏ها:
۱ـ مناقب آل ابیطالب، ج ۴، ص ۱۸۴/ بحارالانوار، ج ۴۷، ص ۷۹ / نظیر این مطلب، از امام صادق علیه السلام نیز نقل شده است. (بحارالانوار، ج ۲۷، ص ۱۸۱)
۲ـ صحیفه نور، ج ۱۸، ص ۶۶ و ۶۷٫
۳ ـ صحیفه نور، ج ۲۰، ص ۱۸٫
۴ ـ اقتباس از کحل البصر، ص ۱۱۹/ مجمع البیان، ج ۹، ص ۱۲۷٫
۵ ـ احتجاج طبرسى، ج ۲، ص ۱۸ و ۱۹٫
۶ ـ بحارالانوار، ج ۴۶، ص ۱۲۷٫
۷ ـ سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۱۳۶۶٫
۸ ـ اعیان الشیعه، چاپ جدید، ج ۱، ص ۳۱۶٫
۹ ـ وسائل الشیعه، ج ۸، ص ۱۴٫

---

منبع:
مجله میقات حج، شماره ۴، محمد محمدى اشتهارد