مقاله درباره خطابات در قرآن

این تحقیق در مورد خطابات در قرآن می باشد و خطابات موجود در قرآن را مورد بررسی قرار می دهد.

مقدمه
خطاب، روبرو سخن گفتن با سبک های مختلفی در قرآن کریم آمده است. گاهی به شکل استفهام و گاه به صورت امر و نهی و گاهی به صورت خبر، تمنّی، ندا، خلاصه اینکه خطابات قرآنی به وسیله جمله های مختلف خبری و انشایی و با ضمایر و افعال مخاطب و گاهی متکلّم صورت می پذیرد.

چون خطابات مشهور و معروف قرآنی اغلب به شکل ندا آمده است بی­مناسبت نیست اشاره ای به بحث منادی در کتب نحوی داشته باشیم و بررسی اجمالی به عمل آوریم و ببینیم کدام یک از حروف ندا در قرآن کریم به کار برده شده و به چه منظور و برای اقسام مختلف منادی نیز مثالهایی ذکر کنیم.

ادات ندا
برای منادای نزدیک برای منادای دور برای دور و نزدیک برای ندبه

اَ ـ ای اَیا ـ هیا یا وا (دریغا)

حرف « یا »

از شش حرف فوق در قرآن کریم تنها حرف «یا» برای خطابات قرآنی استعمال شده است.

ابن هشام در کتاب مغنی اللبیب می گوید: «یا» حرفی است که برای ندای بعید (در حقیقت یا در حکم) وضع شده و گاهی برای نزدیک هم جهت تاکید استعمال می شود و گفته شده: مشترک است بین نزدیک و بعید و در بین حروف ندا بیشترین استعمال را دارد.

زمخشری در کشّاف گفته است: «یاء» حرفی است که برای ندای بعید وضع گردیده است و صدایی است که شخص بوسیله آن با صدای بلند کسی را صدا می کند، ولی برای نزدیک همزه «ا» و «ای» استعمال می شود. «یا» برای صدا زدن کسی که چیزی را فراموش نموده و در غفلت به سر می برد، اگر چه نزدیک باشد نیز استعمال می شود و چنانچه یک فرد زیرک و باهوش از نزدیک با حرف «یا» مورد خطاب واقع شود برای تاکید است. خطاب کننده می خواهد بگوید: خطابی که بعداً می آید بسیار مهم و مورد توجّه است. اگر اشکال شود چرا شخص دعا کننده هنگام دعا می گوید «یا رب» و «یا الله» در صورتیکه «هو اقرب الیه من حبل الورید» (خداوند از رگ گردن به او نزدیکتر است) و نسبت به او شنواترین و بیناترین است؟

در جواب خواهم گفت: برای کوچک کردن نفس و تحقیر آن و ¼ شکستن آن و اقرار نمودن به تفریط و کوتاهی فی جنب الله.

اگر گفته شود چرا نداء به این طریقه بیشتر از اسلوب های دیگر آمده است؟ می گویم: چون این خطاب ]خطاب با یاء[ دارای وجوه تاکیدی و اسباب مبالغه است و هر آنچه که خداوند از اوامر و نواهی و پند و نصیحت و وعده و عید و قصه و اخبار امّت­های سلف می گوید همگی مسائل مهم و بزرگ و حوادث با اهمیتی است که مردم باید برای شنیدن آنها بیدار شوند. با دل­ها و چشم­ها به آن متمایل گردند. چون آنان از این مسائل غافلند و بدین جهت است که باید با بلیغ ترین و موکدّ ترین نداها مورد خطاب قرار گیرند.

فهرست مطالب
مقدمه
ادات ندا
حرف « یا »
اهداف ندا
« ایّاک» حرف خطاب
« یا ایّها النّاس» خطاب نخست
« یا بنی اسرائیل» برای یادآوری نعمت­ها
فلسفه ی نام گذاری بنی اسرائیل
خطاب مهرآمیز « یا ایّها الذین امنوا »
خطابات قرآن بر اساس مراتب انسان ها
« یا ایّها الذین امنوا» در کلام علامه طباطبایی (ره)
مخاطبان در « یا ایّها الذین امنوا »
نتیجه گیری
منابع